Ludzka skóra może ulec różnorodnym zmianom chorobowym, obejmując zarówno łagodne przypadki, jak i te wymagające specyficznego leczenia. Jednym z powszechnie występujących schorzeń skórnych są kaszaki, czyli pojedyncze lub mnogie guzki podskórne, lokalizujące się przeważnie na obszarze twarzy, szyi i tułowia. Szacuje się, że problem kaszaków dotyka nawet 10% społeczeństwa. Mimo że w większości sytuacji nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, mogą sprawić pewien dyskomfort pacjentom.
Kaszak, zwany również athaeroma w języku łacińskim, to zmiana skórna częściej diagnozowana u mężczyzn niż u kobiet. Czasem jest określany jako torbiel łojowa lub cysta naskórkowa. Te nieestetyczne guzki mogą być uciążliwe i wymagać interwencji lekarskiej. Czy kaszaki są groźne, i czy istnieje możliwość samodzielnego usunięcia ich w warunkach domowych?
Kaszaki, czym są i jak wyglądała?
Kaszak to cysta formująca się w obszarach mieszka włosowego oraz gruczołów łojowych. Kształtuje się w wyniku zatkania ujścia mieszka włosowego i stopniowego gromadzenia się tam złuszczonego naskórka oraz łoju, zwnanego też sebum. Wypełniony jest substancją białą i żółtą, która może mieć konsystencję płynną lub półpłynną.
Zmiany te mogą pojawiać się pojedynczo lub w grupach, osiągając średnicę od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Zazwyczaj są one niegroźne i usuwane głównie ze względów estetycznych. Niemniej jednak niektóre cysty naskórkowe poddawane są analizie histopatologicznej w celu wykluczenia obecności nowotworu. Szczególnej uwagi wymagają zmiany o średnicy przekraczającej 5 cm, wykazujące objawy infekcji lub nawracające po wcześniejszym usunięciu.
Wypukła struktura na skórze wypełniona jest masą łojową i rogową, zazwyczaj nie różniącą się kolorem od otaczającej skóry. Na powierzchni guzka może pojawić się charakterystyczna, czarna kropka, symbolizująca zatkany mieszek włosowy. Estetyczne niepokojące guzki mogą być miękkie lub twarde w dotyku, dać się przesunąć pod palcami. Kaszaki najczęściej lokalizują się na obszarach ciała, które są mniej lub bardziej owłosione, ale nie ogranicza się to jedynie do tych miejsc.
Z czym mylimy kaszaki?
W przypadku pojawienia się różnorodnych narośli, krostek lub podejrzanych grudek na skórze, zawsze warto skonsultować się z dermatologiem lub lekarzem chirurgii plastycznej. Niektóre zmiany skórne mogą łatwo wprowadzić w błąd, gdyż kaszak pod względem wyglądu może przypominać:
- lipoma (bezpieczny guz tkanki łącznej),
- milium (mała, milimetrowa grudka często występująca w okolicy oczu),
- absces (wynik bakteryjnej infekcji w miękkich tkankach, powstałej na skutek przecięcia i uszkodzenia skóry),
- neurofibroma (bezpieczny guz utworzony z osłonek nerwów obwodowych).
Dlaczego powstają kaszaki i jak do tego dochodzi?
Wśród czynników prowadzących do powstawania torbieli skórnych w rejonach mieszka włosowego i gruczołu łojowego wymienia się: używanie nieprawidłowych kosmetyków, brak właściwej higieny, nadmierne narażenie na promieniowanie UV, zaburzenia równowagi hormonalnej i dysfunkcje gruczołów łojowych. W specjalistycznych kręgach toczy się również debata na temat potencjalnej roli wirusa HPV w kształtowaniu takich skórnych guzków. Różne typy kaszaków Kaszaki można sklasyfikować z uwagi na źródła powstawania guzka:
- kaszak pseudo, wywołany niedostateczną dbałością o higienę osobistą, kiedy to gruczoł łojowy ulega zatkanie,
- kaszak autentyczny, posiadający podłoże genetyczne (osoby dotknięte zespołem Gardnera są bardziej podatne na ten defekt skórny, a po usunięciu kaszaka mogą pojawić się nawroty).
Czy zmiany skórne bolą?
Kaszaki zazwyczaj nie sprawiają bólu, chyba że w ich otoczeniu pojawi się stan zapalny i infekcja bakteryjna. Czasam wokół torbieli rozwija się stan zapalny, który może manifestować się objawami takimi jak ból i zaczerwienienie. Duże cysty łojowe, często drażnione podczas ubierania, mogą także wywoływać bolesność i nieprzyjemne doznania. Jednak zazwyczaj nie generują żadnych dolegliwości, ograniczając się jedynie do problemów estetycznych. Objawy mogą wystąpić jedynie w przypadku, gdy zmiany lokalizują się w okolicach oka lub narządów płciowych.
Chociaż brak bólu nie oznacza, że są one nieszkodliwe dla zdrowia pacjenta. W sytuacji, gdy torbiel ulegnie zakażeniu, a związany z tym stan zapalny zaistnieje (charakteryzujący się zaczerwienieniem, bólem, oraz wzrostem temperatury w okolicy skóry), koniecznie skonsultuj się z chirurgiem. Bez odpowiedniego leczenia infekcja może nasilać się i obejmować otaczające tkanki, prowadząc do poważnych powikłań.
Leczenie za pomocą usunięcia
Niewielkie grudki na skórze rozwijają się powoli i mogą w końcu samoistnie zanikać lub pęknąć pod wpływem nacisku. Samoczyszczenie gruczołu łojowego zachodzi automatycznie, a wydzielina wypływa, a następnie niewielka rana goi się samoistnie. W pozbywaniu się małych cyst naskórkowych medycyna estetyczna może okazać się pomocna. Oferuje zabiegi takie jak: laseroterapia i krioterapia. Obydwa metody znajdują zastosowanie jedynie w przypadku braku zakażenia cysty skórnej. Usunięcie kaszaka za pomocą wiązki lasera zajmuje zaledwie kilkanaście minut i praktycznie nie pozostawia widocznych blizn. Podobnie działa krioterapia, będąca procedurą nieinwazyjną, bezpieczną i bezbolesną.
W sytuacji, gdy torbiel ma średnicę przekraczającą 5 cm, konieczne staje się chirurgiczne interweniowanie. Chirurg usuwa kaszaka przy użyciu skalpela, a dodatkowo stosuje znieczulenie miejscowe. Zazwyczaj jedna operacja wystarcza, po której zakłada się szwy i rozpoczyna antybiotykoterapię w celu zapobieżenia ewentualnym ogólnoustrojowym infekcjom. Wycięty fragment torbieli poddawany jest również analizie histopatologicznej. Po usunięciu kaszaka zaleca się unikanie ekspozycji na słońce i basen przez około 8 tygodni. Wskazane jest także powstrzymanie się od używania niektórych kosmetyków, które mogą działać drażniąco i utrudniać proces gojenia się rany.
